BANA arkadaşını söyle, senin kim olduğunu söyleyeyim.
*
Senin para ile ilgili tutumunu, muamelâtını, ahlâk ve karakterini görelim, senin ne mal olduğunu hemen anlarız.
*
Bana bir soru yönelt, kaç paralık adam olduğun meydana çıkar.
*
Evini göreyim, senin kim olduğunu söyleyeyim.
*
Nasıl yiyip içiyorsun; senin bütün mahiyetin, cevherin, cibilliyetin oradan anlaşılır.
*
Bana kitapla, kültürle, sanatla, ilimle, irfanla, bilgelikle ne kadar münasebetin ve ilgin olduğunu söyle, ben senin dereceni, rütbeni söyleyeyim.
*
Otomobilini göreyim, senin mânevî bakımdan (maddî değil) kaç paralık adam olduğunu söylerim.
*
Benimle beş on dakika konuş...Bu konuşma esnasında kaç kere “ben, ben, ben” diyeceksin. Onları içimden sayarım ve sana hakettiğin notu veririm.
*
Sofuluk taslamakla beni kandıramazsın...Ezan okunuyor ve sen o esnada caminin önünden geçiyorsun, (çok âcil bir işin, rahatsızlığın, geçerli bir mâzeretin olmadığı halde) camiye girip namaz kılmazsan, umursamazca geçip gidersen senin nasıl bir Müslüman olduğun anlaşılmış olur.
*
Gerçek bir mümin misin, yoksa münâfık mısın?.. Hep doğru konuşuyorsan, verdiğin sözleri tutuyorsan, emânete hıyânet etmiyorsan mü’minsin; yalan söylüyorsan, vaatlerini yerine getirmiyorsan, emânete hıyânet ediyorsan sen katmerli bir münafıksın...
*
Gerçekten cömert misin?.. Tertiplediğin ziyâfet sofrasına bakarım, orada en az bir fakir varsa cömert olduğun anlaşılır. Hep kendin gibi semirmiş, yüklü, tuzu kuru adamları çağırmışsan sana cömert demem.
*
Tarhana çorbası, bulgur pilâvı, üzüm hoşafı...Bu mönüyü zengin bir ziyâfet olarak kabul edersen seni nimetlere şükreden, temiz ahlâklı bir Müslüman olarak kabul edebilirim. Bu yemeklere surat asarsan, küstahça “Bunlar da yenilir mi?..” dersen, senin Allah’ın nimetlerine küfranda bulunan nankörün teki olduğun anlaşılır.
*
Boyalı bir bez parçasından ibaret olan lüks bir kravata 100 dolar veriyor ve bunun rüzgârla ters dönmesinden çok hoşlanıyorsan, sen gösteriş meraklısı zavallı bir manyaktan başka bir şey değilsin.
*
Sokakta yürürken oldukça sâkinsin, direksiyonun başına geçince canavar kesiliyorsun. Sen adam mısın?..
*
Başkalarının kusur, günah, ayıp ve noksanlarına bakmaktan kendininkileri hiç göremiyorsun...Sen bir kibirli alçaksın...
*
Kendi ayıp, günah ve kusurlarına üzülmekten; başkalarınkileri göremiyorsun...Sen iyi bir insansın.
*
Peygambere hakaret ediliyor, hiç tınmıyorsun. Bağlı olduğun din baronuna fiske vuruluyor; havalara çıkıyor, ateş püskürüyor, kendini kaybediyorsun...Söyle bana sen mümin misin, münâfık mısın?..
*
Dine ve şeriata aykırı kötülükler, münker işler görüyorsun, bunları fiilen gidermiyor, lisanen kötülemiyorsun, hattâ kalben buğz etmiyorsun.Sende imanın asgarîsi bile yok.
*
Karpuz gibi dıştan yeşil görünüyorsun, içinse kıpkızıl para sevgisi, benlik, menfaat hırsı ve başkanlık, makam, mevki, şöhret şehveti ile dolu.