(http://img107.imageshack.us/img107/8391/imagesrb9.jpg)
Kazanılan büyük zaferin ardından tüm yurtta yaşanan çoşku ve sevinç kısa sürede her alanda kendini gösterir. Heykellerle süslenen Anadolu coğrafyasının belki en ilginç ve en anlamlı hikayesi yeni Başkent Ankara da yaşanır. Yeni Gün Gazetesi sahibi Yunus Nadi nin, gazetesi aracılığı ile başlattığı "Ankara ya bir Zafer Abidesi " kampanyası çok kısa zamanda çok yoğun ilgiyle karşılanır. Heykel yapılması için oluşturulan komitenin açtığı yarışmaya Fransızca ve Osmanlıca bir şartname hazırlanır. Şartnamede Kurtuluş Savaşının kime karşı, nasıl ve hangi amaçlarla yapıldığı geniş şekilde açıklandıktan sonra, zaferin önderi olan Mustafa Kemal in kişiliği ve özellikleri ayrıntılı bir biçimde tanımlanır.
Bu iş için kurulan özel komite, dikilecek olan anıtın formuna ilişkin secenekler üzerinde görüş alışverişinde bulunduktan sonra, Gazi Mustafa Kemal Paşa nın bir kaide üzerinde ayakta, sivil giyimli bir cumhurbaşkanı olarak tasvir edilmiş doğal büyüklükte bronz heykelinin dikilmesine karar verir. Anıtın konulacağı Hakimiyet-i Milliye Meydanı nın planı, cevresindeki yapılarla birlikte verilir.
Yarışmaya gönderilen projeler içinde, Avusturyalı heykeltraş Heinrich Krippel in projesi beğenilir ve yapımına başlanır ancak üzerindeki özlü sözlerle, sanat ve tarihi değiri büyük olan kabartmaların bulunduğu oldukça yüksek mermer kaide üzerinde, şartnamede sivil giyimli bir cumhurbaşkanı olarak tasvir edilmiş, doğal büyüklükte bir bronz heykelin dikilmesine karar verilmiş iken, o günün şartları içinde mareşal üniformalı Gazi Mustafa Kemal, dört ayağı üzerine sağlamca basan Sakarya isimli atı üzerinde bronzdan tasvir edilir.
Heykel 24 Kasım 1927 Perşembe günü düzenlenen bir törenle açılır.
Anıt bir heykel grubu olarak tasarlanır ve tamamlanır. Bu grupta ilk etapta vurgulanmak istenen tema, Türk milletinin Kurtuluş Savaşın da gösterdiği birlik beraberlik soncu ortaya çıkan başarıdır. Üçgen bir kaide üzerinde duran heykel grubu, Cumhuriyetin kurulduğu Büyük Millet Meclisi ve İstasyon yönüne bakmaktadır. Kaide üzerinde bütünlük gösteren heykellerden önde iki Mehmetçik bulunmakta ve bunlardan sağdaki, arkadaşlarını savaşa çağıran, soldaki düşmanı gözetleyen Mehmetcik heykelleridir.
Arkada ise mermi taşıyan Türk kadını heykeli yer alır.
Heykel grubunun tam ortasında, çokgen bir aide üzerinde yeni çokgen plana sahip ve daralarak yükselen anıtın asıl kaidesine ulaşılır. Mermerden olan bu kaidenin güney cephesinde üstte, Sakarya da düşmanı yenen Türk askeri; altta savaş sırasında Mustafa Kemal, komutanlar ve TÜrk askerlerinin tasvir edildiği kabartmaların yer aldığı iki pano bulunmaktadır. Anıt kaidesinin kuzey cephesinde mermere kazılmış kabartma iki panodan üsttekinde zafereden sonra resmi geçit yapan Türk askeri, alttakinde ise kağnılarla cepheye silah ve cephane taşıyan Türk köylüsü tasvir edilir.
Mermer kaidenin ön yüzünde, içeri girinti yapan üç yüzlü bölümün üst kısmında, üç adet doğan güneş motifi ve bunları çerçeveleyen çelenk motifi bulunmaktadır. Anıtın çokgen kaidesinin daralarak yükselen en üst kısmında anıtı çevreleyen, bir sıra halinde Mustafa Kemal in altın varakla yazılmış özlü sözleri bulunmaktadır. Anıtın mermer kaidesinin arka yüzünde, ortada kabartma olarak topraktan çıkan ancak bir dalı kırılmış ve kırık yerin üzerinden daha gür bir şekilde yükselen hayat ağacı motifi bulunmaktadır.